Ο τρόπος που θα οργανώσει ένα παιδί τη μελέτη του παίζει καταλυτικό ρόλο στην σχέση που θα αναπτύξει με τη μαθησιακή διαδικασία. Πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε;

 

«Δε διαβάζει, αν δε φωνάξω», «μελετάει με το κινητό δίπλα και γράφει μπροστά στην τηλεόραση», «δεν κάθεται να διαβάσει κι όλο σηκώνεται από το γραφείο»… αποτελούν συχνά παράπονα εξοργισμένων γονιών.

Απελπισμένοι προσπαθούν να πείσουν τα παιδιά να οργανώσουν τη μελέτη τους και να διαβάσουν για το σχολείο. Κι είναι κοινός τόπος, ότι πολλά παιδιά ολοκληρώνουν τη βασική τους εκπαίδευση, δίχως να αναπτύξουν ένα λειτουργικό πρόγραμμα μελέτης.

Ο τρόπος που θα οργανώσει ένα παιδί τη μελέτη του διαδραματίζει κεντρικό ρόλο όχι μόνο στη σχολική του επίδοσή, αλλά κυρίως στην αντίληψη και στη σχέση που θα αναπτύξει με τη μαθησιακή διαδικασία γενικότερα.

Αποτελεί καταλυτικής αξίας παραδοχή, ότι το σχολείο ανήκει στα παιδιά κι ότι αυτά πηγαίνουν σχολείο. Συνεπώς, η αίσθηση ότι μοιραζόμαστε με το παιδί μας το διάβασμα, την αγωνία ή τους βαθμούς δεν είναι ορθή. Οφείλουμε να περιοριστούμε στο να βοηθάμε τους μικρούς μαθητές να οργανώσουν τη μελέτη τους και να κατανοήσουν τη διαδικασία.

Δε στοχεύουμε ποτέ να «διαβάζουμε μαζί» για την επόμενη ημέρα. Σταδιακά εμπνέουμε δηλαδή το παιδί να αυτορυθμίζεται, να συμπεριφέρεται με υπευθυνότητα στις σχολικές του υποχρεώσεις και τελικώς να στέκεται με επάρκεια έναντι του καθημερινού του προγράμματος.

Η υπευθυνότητα δε διδάσκεται σε μία μέρα, αλλά σταδιακά. Παρέχουμε στο παιδί κατάλληλες για την ηλικία του ευθύνες από πολύ νωρίς, με αντίστοιχες οδηγίες και σαφή καθοδήγηση. Μπορούμε να ξεκινήσουμε με τις πιο απλές δουλειές του σπιτιού. Η ανάληψη της ευθύνης, η συνεργασία, η αυτονομία… αναπτύσσονται σιγά σιγά και κάποια στιγμή θα προκύψει αβίαστα μία ευρεία ανεξαρτητοποίηση, που θα αναφανεί και στο διάβασμά από την πρώτη σχολική ηλικία.

Ο κεντρικός στόχος το παιδί να τα καταφέρνει στη ζωή μόνος του, δεν πρόκειται να συμβεί, αν είμαστε συνεχώς «από πάνω του». Άρα η καλλιέργεια της υπευθυνότητας από μικρή ηλικία θα οδηγήσει σε μία συνθήκη, όπου το παιδί με την πάροδο του χρόνου θα μάθει να πηγαίνει μόνο του στο χώρο του για μελέτη, να διεκπεραιώνει στο σωστό χρόνο το διάβασμά του και όταν χρειαστεί να ζητήσει βοήθειά. Κι αυτό ουσιαστικά σηματοδοτεί αναπτυξιακά την αυτονόμηση του παιδιού,  που ασφαλώς δεν αφορά μόνο το διάβασμα, αλλά όλη την καθημερινή του ρουτίνα (ντύσιμο, φαγητό, τουαλέτα, κορδόνια…).

Σε ένα επίπεδο πιο πρακτικό και στοχευμένο αποκλειστικά στο διάβασμα, χρήσιμες θεωρούνται και οι παρακάτω κατευθύνσεις.

Αποφεύγουμε εκφράσεις προσβλητικές και προστακτικές. Όταν απευθυνόμαστε στους μικρούς μαθητές, μέσω εκφράσεων, όπως «γράψε», «διάβασε», «τι γράμματα είναι αυτά;», «τελείωνε», «τι κάνεις τόση ώρα;», «γιατί χαζεύεις;»… δεν επιτυγχάνουμε απολύτως τίποτα και προκαλούμε περισσότερη ένταση και φόρτιση. Μία τέτοια προσπάθεια για ολοκλήρωση της διαδικασίας μελέτης, οδηγεί σε συγκρούσεις και σε ένα περιττό παιχνίδι εξουσίας. Ομοίως δε βοηθούν καθόλου οι απειλές, π.χ. «αν δε διαβάσεις, δε θα παίξεις», «αν δε μελετήσεις, μην περιμένεις να συναντήσεις τους φίλους σου». Είναι προτιμότερο να διατυπωθεί διαφορετικά η πρόθεσή μας για περισσότερη προσπάθεια στη μελέτη, μέσα από μία δική μας δέσμευσή / υπόσχεση:  «όταν ολοκληρώσεις τα μαθήματά σου, μπορείς να πας για παιχνίδι ή να συναντήσεις τους φίλους σου».

Βοηθάμε το παιδί να οργανώσει το χώρο και το ημερήσιο πρόγραμμά του. Στο γραφείο του δεν χρειάζονται περιττά αντικείμενα, που μπορούν να του αποσπάσουν την προσοχή (υπερβολική γραφική ύλη, αφίσες, παιχνίδια, διακοσμητικά…). Ούτε βοηθάει να έχει θέα από το παράθυρο, γιατί θα αποσπάται. Θόρυβοι από ηλεκτρικές συσκευές, συζητήσεις στο τηλέφωνο, μουσική, τηλεόραση… κι άλλα διασπαστικά ακουστικά ή οπτικά ερεθίσματα δυσκολεύουν τη συγκέντρωση του και καθιστούν δύσκολη την πνευματική του εργασία.

Χρήσιμη θεωρείται και μία καθημερινή ρουτίνα μελέτης. Υιοθετούμε μία ρουτίνα μετά την επιστροφή από το σχολείο αφήνοντας το παιδί να επιλέξει πότε θα κάνει τη μελέτη του, πριν ή μετά το φαγητό, αν θέλει να χαλαρώσει με έναν ελαφρύ ύπνο πριν ξεκινήσει τη μελέτη ή όχι. Από τη στιγμή που θα ορίσουμε τον χρόνο μελέτης τον τηρούμε πιστά. Καθορίζουμε και τις ώρες που εμείς μπορούμε να είμαστε διαθέσιμοι για βοήθεια. Συμπληρωματικά βοηθάει να υπάρχει σε εμφανές σημείο στο δωμάτιο του το πρόγραμμα της εβδομάδας με όλες τις υποχρεώσεις του. Τέλος τα μικρά και συχνά διαλείμματα στη διαδικασία της μελέτης είναι απαραίτητα και βοηθούν θεαματικά στο συνολικό αποτέλεσμα.

Μεγάλη δυσχέρεια προκαλεί και η υπερβολική ενασχόληση των παιδιών με εξωσχολικές δραστηριότητες. Σήμερα οι μαθητές είναι οι πιο σκληρά εργαζόμενοι… Συνεπώς η επιβάρυνση με πολλαπλές δραστηριότητες, όπως η εκμάθηση ξένων γλωσσών, μουσικών οργάνων, αθλημάτων… επιβαρύνει συσσωρευτικά τα παιδιά και τα δυσκολεύει γνωσιακά σε επίπεδο αντίληψης, μνήμης, κατανόησης…

Η ξεκούραση και η αποφόρτιση της ημέρας γίνεται με παιχνίδι και αλληλεπίδραση με συνομηλίκους και όχι με αυξημένες δραστηριότητες, έστω κι ευχάριστες, εκτός σπιτιού.

Η μάθηση αποτελεί φυσιολογική δραστηριότητα για όλους τους ανθρώπους και μία ανεξάντλητη πηγή ευχαρίστησης. Είναι συνεπώς κρίμα κακοί χειρισμοί εκπαιδευτικών ή γονέων να οδηγήσουν τα παιδιά σε μία απέχθεια και αντιδραστική συμπεριφορά προς τη γνώση.