Αποτελεί κοινή διαπίστωση για τους περισσότερους γονείς, πως τα παιδιά δύσκολα ικανοποιούνται και συνεχώς ζητούν κάτι, που μόλις το αποκτήσουν συνήθως το βαριούνται σύντομα. Κι είναι παράδοξο σε μία εποχή με υπερπληθώρα αγαθών κι ευκαιριών, τα παιδιά να μην αισθάνονται ευχαρίστηση και χαρά. Τα συνεχή παράπονα των γονιών («του τα προσφέρουμε όλα…», «δεν της έχει λείψει τίποτα», «δεν είναι ποτέ ευχαριστημένος ό,τι κι αν του προσφέρουμε»)συνοδεύονται κι από «εύκολες» συμβουλές τρίτων: «μην κακομαθαίνεις το παιδί… τα παιδιά δε θέλουν πολλά για να είναι ευτυχισμένα!».

Γονείς σε απόγνωση μπερδεύονται και δεν ξέρουν τι να κάνουν. Λίγο η επιθυμία να μη στερηθεί τίποτα το παιδί, λίγο οι ενοχές για την απουσία τους, λόγω εργασίας, λίγο η επιείκεια και η δυσκολία οριοθέτησης, δημιουργούν ένα περίεργο οικογενειακό μικροκλίμα, που το παιδί εξωτερικεύει ένα αίσθημα ανικανοποίητου και μία διάθεση συναισθηματικής εκμετάλλευσης.

Η εικόνα πράγματι δεν είναι ενθαρρυντική και ψυχολόγοι ή εκπαιδευτικοί καταλήγουμε συχνά σε «βαριές» διαπιστώσεις, που μόνο αγωνία κι ενοχή προσθέτουν στους γονείς, δίχως προοπτική λύσης ή αλλαγής . Μιλάμε για παιδιά:

  • με μειωμένες ενσυναισθητικές ικανότητες, επειδή το μόνο που έχει αξία για εκείνα είναι ο εαυτός τους
  • με μειωμένη ικανοποίηση από το περιβάλλον
  • που δεν εκτιμούν την αξία της προσπάθειας γιατί όλα στη ζωή τους είναι εύκολα
  • που δε μαθαίνουν να είναι υπομονετικά, γιατί οι απαιτήσεις τους ικανοποιούνται άμεσα από τους γονείς
  • που εκδηλώνουν μια αυταρχική συμπεριφορά.

Προτείνω να είμαστε πιο απενεχοποιημένοι… Το μυστικό είναι να προσθέσουμε στην καθημερινότητά μας, μικροί και μεγάλοι, περισσότερη χαρά, περισσότερη ευχαρίστηση. Η ευχαριστιακή στάση στη ζωή προσφέρει ψυχική ανθεκτικότητα, μας εξασκεί στην καλλιέργεια της ευγνωμοσύνης και λειτουργεί καταλυτικά στην επίλυση των διάφορων δυσκολιών. Κι όταν η χαρά προστεθεί στη συντροφική μας σχέση, στο χώρο εργασίας, στην παρέα… μοιραία θα χρωματίσει και τη ζωή των παιδιών μας. Και θα ακολουθήσουν η ενσυναίσθηση, η αποδοχή, ο σεβασμός, η υπευθυνότητα, η αγάπη και στη δική τους ζωή.

Ως γονείς δεν έχουμε ευθύνη μόνο για την στιγμιαία ευτυχία των παιδιών μας, αλλά κυρίως έχουμε ευθύνη ως προς το να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, δίχως να «διαβρωθούν» από μιζέρια, τοξικότητα, εγωισμό. Να μη μεγαλώσουμε παιδιά σαν να μην υπάρχει αύριο, σαν να μην υπάρχει η έννοια της ευθύνης.

Και ο πιο βασικός εχθρός της χαράς στο ρόλο μας, ως γονείς, είναι οι ενοχές. Όταν στον «καθρέφτη» μας κυριαρχούν συναισθήματα ενοχής, απογοήτευσης, θυμού στο μεγάλωμα των παιδιών… τότε κάτι δυσλειτουργεί κι απαιτείται επανεκκίνηση. Και τότε είναι η στιγμή που τα παιδιά γίνονται μικροί τύραννοι και δε μπορούν να ευχαριστηθούν με τίποτα. Τότε είναι η φάση εκείνη της οικογένειας που σημειώνεται αυξημένη διαρροή/απώλεια χαράς. Τότε «ζητιανεύουμε» από τα μικρά παιδιά να μας επιβεβαιώσουν, ότι δεν είμαστε οι χειρότεροι γονείς του κόσμου και σε αντάλλαγμα στις ενοχές μας ανεχόμαστε τις υπερβολικές τους απαιτήσεις, τις παράλογες επιθυμίες, τη διάθεσή τους γενικότερα να μας εκμεταλλευτούν συναισθηματικά. Αισθανόμαστε ότι είμαστε ένοχοι κι αναμένουμε την «τιμωρία». Αποτελεί όλο αυτό το σχήμα ένα φαύλο κύκλο και λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Κάποιοι άλλοι γονείς προχωρούν κι ακόμα παραπέρα. Βλέπουν τους εαυτούς τους μονίμως, ως «θύματα». Κουβαλούν τη ανάγκη για θυματοποίηση από την παιδική τους ηλικία. Και υπερφροντίζουν τα παιδιά τους, μεταμορφώνονται σε υπεργονείς… προσδοκώντας όχι να χαρούν και να απολαύσουν το ρόλο τους, αλλά απλώς να «εξαντληθούν», ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τη νοοτροπία του θύματος. Δε ζουν με χαρά το μεγάλωμα των παιδιών τους, αλλά «θυσιάζονται» καθημερινά για εκείνα… Κι ασφαλώς πλάθουν ανυποψίαστοι ένα παιδί ανικανοποίητο κι αχάριστό, που τους βοηθάει στην ενίσχυση του μύθου τους για την αναγκαιότητα μίας αδιέξοδης αυτοθυσίας.

Η μη υγιής διαχείριση της ενοχής, που προαναφέραμε, οδηγεί σε άλλες περιπτώσεις και σε ένα παρόμοιο μύθο: «οι καλοί γονείς είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν τα πάντα στα παιδιά τους», να προσπαθούν να ικανοποιήσουν όλες τις απαιτήσεις τους και να τους παρέχουν τα πάντα. Τέτοιες συμπεριφορές μεταφέρουν στο παιδί το μήνυμα, ότι είναι το κέντρο του σύμπαντος. Κάθε παιδί δε μπορεί να διαχειριστεί αυτή τη συνθήκη και γίνεται μοιραία δυσλειτουργικό ή ανικανοποίητο.

Όλα αυτές οι αναφορές έχουν ένα και μόνο στόχο… Να περιορίσουν την ενοχή και την απογοήτευση των γονέων και να αυξήσουν το καμάρι και την ικανοποίηση για την εικόνα τους, ως γονείς. «Όποιος απογοητεύεται, δε γοητεύεται…» λέει ένα γκράφιτι.

Τα παιδιά μας βομβαρδίζονται καθημερινά από αναρίθμητα ερεθίσματα και έχουν πολυάριθμες προσλαμβάνουσες. Στην αναπτυξιακή τους πορεία αναζητούν όλο και πιο συναρπαστικές εμπειρίες κι έχουν μία υπαρξιακή ροπή για διαρκή αναζήτηση από τους πρώτους μήνες της ζωής τους. Σε αυτό το μονοπάτι της ανάπτυξης κι εξέλιξης θα απαιτήσουν, θα παραπονεθούν, θα διεκδικήσουν, θα δυσκολευτούν να ικανοποιηθούν, θα πιέσουν και θα πιεστούν… Στους γονείς αναλογεί μόνο να «εμβολιάσουν» τα παιδιά, μέσα από την καθημερινή δική τους ζωή και πράξη, με τη χαρά, την αναζήτηση της ευχαρίστησης, την καλλιέργεια της ευγνωμοσύνης, την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης, την αναγνώριση της αξίας, τη διαρκή φροντίδα στις σχέσεις με τους άλλους…